Biografie

Wubbo Ockels (Almelo, 28 maart 1946 – Amsterdam, 18 mei 2014) was een Nederlandse natuurkundige, ruimtevaarder, piloot en hoogleraar. In 1985 maakte hij als eerste persoon met de Nederlandse nationaliteit een vlucht door de ruimte. Wubbo Ockels werd geboren in Almelo als zoon van een landmeetkundig ingenieur en groeide op in Brielle. Op 8-jarige leeftijd verhuisde het gezin naar Groningen waar hij de middelbare school bezocht en studeerde aan de Rijksuniversiteit Groningen, de RUG.

Hij trouwde in 1969 met zijn vrouw Joos. Zij kregen twee kinderen en twee kleinkinderen.

Studie
Wubbo Ockels studeerde wis- en natuurkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen en behaalde in 1973 cum laude zijn doctoraalexamen. Na deze opleiding deed hij experimenteel onderzoek naar onder meer het verval van atoomkernen onder uitzending van gammastraling aan het Kernfysisch Versneller Instituut (KVI). In 1978 promoveerde hij tot doctor (dr.) op dit onderwerp aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Astronaut
Tijdens zijn promotieonderzoek in 1977 solliciteerde Wubbo Ockels op een advertentie ‘astronaut gevraagd…’
In 1978 werd hij, door de ESA (European Space Agency, de Europese organisatie voor ruimteonderzoek) geselecteerd om mee te werken aan het Spacelab-programma, een samenwerkingsproject van de ESA en de NASA. De selectie voor astronaut heeft ongeveer een jaar geduurd. Er hadden in Europa zo’n 2000 mensen gereageerd op de advertentie
In 1980 en 1981 volgde Wubbo Ockels een astronautenopleiding (mission-specialist) aan het Lyndon B. Johnson Space Center in Texas, VS. Tijdens de eerste Spacelabvlucht in 1983 (STS-9) onderhield hij vanuit het vluchtleidingscentrum contact met de wetenschappers aan boord van de shuttle.
In 1985, van 31 oktober tot en met 6 november, maakte hij zijn ruimtevlucht met de Spaceshuttle Challenger (De D-1 missie / vlucht STS-61A). Hij was tijdens die vlucht en het verblijf in het Spacelab als payload-specialist mede verantwoordelijk voor de wetenschappelijke experimenten.

Over Wubbo Ockels’ ruimtevlucht en de voorbereiding en selectie daarvoor schreef Jacques Ros het boek ‘De zwevende Hollander’, Panorama 1985.
Er zijn geluidsfragmenten van deze vlucht op internet te vinden.

N.B. Wubbo Ockels was de eerste Nederlander in de ruimte, maar niet de eerste in Nederland geboren ruimtevaarder. Deze eer gaat naar Lodewijk van den Berg (1932, Sluiskil). In 1961 verhuisde Van den Berg naar de Verenigde Staten, waar hij in 1975 Amerikaans staatsburger werd. Tussen 29 april en 6 mei 1985, dus een halfjaar voor de vlucht van Wubbo Ockels, vloog Lodewijk van den Berg mee aan boord van de Challenger.

Bij ESTEC en hoogleraar
Vanaf 1986 was Wubbo Ockels werkzaam bij ESA/ESTEC in Noordwijk.
In die periode heeft hij een aantal projecten opgezet en begeleid zoals:

• Crew work station test bed. Een manier om op aarde (ESTEC) een ontwikkelingsplek en laboratorium te maken voor het testen en ontwikkelen van procedures voor de werkplek van astronauten in het toekomstig ISS;
• Outreach education program. Als hoofd van deze afdeling zijn o.a. projecten opgezet als Parabolic Flight campagnes voor studenten – Physics on Stage – Student attandance at the IAF Congress;
• Euromoon. “The perspective beyond today’s problems gives you the power to solve them..” Euromoon was het plan om in 2000 een Europese basis op de zuidpool van de maan te vestigen.
  Een eerste stap met het plaatsen van een ‘Lander’ op de meest interessante plek van de maan, namelijk de rand van de zuidpoolkrater die continue beschenen wordt door de zon. Van daaruit kan de grootste maankrater, de Aitken Basis, onderzocht worden naar ijs/water door robots;
• Teamsat (Technology, science and Education experiments Added to Maqsat). Het hele project Teamsat (een satelliet ontwikkelen en bouwen) heeft vanaf het eerste idee tot het einde van de missie, precies een jaar geduurd. De ontwikkeling, integratie en het testen werden uitgevoerd bij ESTEC in een recordtijd van zeven maanden.
  Reserve-onderdelen uit eerdere projecten werden gebruikt om tijd te besparen en kosten te verlagen. De snelle, goedkope en ongewone implementatie omvatte de ‘hands-on’ betrokkenheid van jonge afgestudeerde stagiaires, om het project voor educatieve doeleinden te benutten.
  Teamsat werd gelanceerd met de Ariane-5 raket op de tweede kwalificatie vlucht op 30 October 1997. De korte maar intense missie leverde uitstekende wetenschappelijke en technologische resultaten relevant voor toekomstige ruimtemissies.

Wubbo Ockels was als bijzonder hoogleraar verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen tot in 2010.

De intree-rede voor de TU Delft, 24 maart 1993 luidde: “The Vertical challenge. The cross fertilisation between aeronautical and space technology disciplines, as well as the general “vertical challenge” facing humans at the present time.”

Onderzoeksprojecten

Enkele van de onderzoeksprojecten waar Wubbo Ockels zich mee heeft beziggehouden:

   

– Stratow. Een project om gegevens uit de atmosfeer op grote hoogte te verkrijgen met behulp van een zweefvliegtuig als ‘vlieger’ achter een trekvliegtuig.
Het zweefvliegtuig is met een lange lijn verbonden aan een trekvliegtuig. Op 15.000 voet gaat het zweefvliegtuig als een vlieger omhoog naar 30.000 voet. Beide vliegtuigen vertrekken van het vliegveld met een lijn ertussen van ongeveer 100 meter en op hoogte wordt deze lijn uitgelierd zodat het zweefvliegtuig als een ‘vlieger’ hoogte wint en daar data kan verzamelen.

– De laddermolen, een innovatief idee om gebruik te maken van windenergie op grote hoogten, waar het in het algemeen harder waait en de luchtstroom gelijkmatiger is.

– De zonne-auto Nuna, die in 2001, 2003, 2005, 2007 en 2013 de World Solar Challenge gewonnen heeft.

– De Superbus, een bus die met zo’n 250 kilometer per uur kan rijden.

  

– De Ecolution, een zero-emission zeilschip.

– De Zonneboot Friesland. Een 200 km zonneboot-race langs de Friese elfstedenroute.

– De Afsluitdijk. Een plan voor aanpassing van de bestaande Afsluitdijk met aandacht voor natuur, duurzame energie-opslag en energie-productie en recreatie.

– De Groene Grachten. Opgericht ter ere van het 400-jarig bestaan van de grachten in Amsterdam, een initiatief om grachtenpanden duurzaam te maken.

Uitvinder

Zijn eerste patent vroeg Wubbo Ockels als 22-jarige aan voor een fietsketting-schoonmaker. Daarna zijn er meerdere gekomen met name op gebied van energie en vliegers.

– Zo ontwikkelde hij voor zijn ruimtereis zijn eigen slaapzak onder patent
.
– In samenwerking met Fokker ontstond een idee voor een ruimte-aanlegkabel.
– Met de O-trailer heb je geen helling of kraan meer nodig om je boot (tot 9 meter) in en uit het water te krijgen. Zelfs vanaf een kade met maximaal vier meter hoogteverschil tot het water. De O-trailer werd op de HISWA – RAI van 2001 aan het publiek getoond en gedemonstreerd. De O-trailer werd in 2001 door de ID-NL groep genomineerd voor de Jaarprijs 2001.
– De laddermolen, zie hierboven.
– Voor het zeilschip de Ecolution heeft Wubbo Ockels meerdere patenten aangevraagd waaronder een zg ‘ball-slide’, een idee om zeilen te kunnen hijsen en oprollen in de giek m.b.v. ballen.

Boek
In 2010 schreef dochter Gean Ockels het boek  ‘De zeven levens van Wubbo Ockels’. In mei 2015 verscheen de gewijzigde herdruk met een extra hoofdstuk over zijn ‘laatste leven’.
Ze vertelde dat Wubbo Ockels vijf levensbedreigende gebeurtenissen heeft doorstaan die zijn leven hebben beïnvloed. Wubbo zat toen in zijn zesde leven en had er dus nog een over. Voor dit boek reisden ze samen naar de plaatsen waar de levensveranderende gebeurtenissen plaatsvonden, niet alleen om het verleden op te zoeken, maar vooral om te kijken naar de ontwikkeling van zijn levensspoor daarna. Wubbo heeft veel bijzondere dingen meegemaakt. Hij heeft niet alleen de ruimte gekregen om hierover te vertellen en zijn leven te beschrijven, maar ook om zich van zijn emotionele, ideologische en filosofische kant te laten zien. Daarnaast wordt zijn opmerkelijke kijk op TIJD beschreven: hij bedacht een revolutionaire theorie over de afhankelijke relatie tussen tijd en zwaartekracht.

Onderscheidingen
Na zijn ruimtevlucht werd Wubbo Ockels onderscheiden met:

• Officier in de orde van Oranje Nassau;
• Groot kruis verdienste van de BRD;
• Wubbo Ockels Prijs van de stad Groningen;
• NASA: Public Service Award + Space Flight Medal;
• ESA: Long-service Award + Team Achievement Award Euromir + Team Achievement Award Spacelab 1990 + Medal of Confirmed Inventor 2003;
• TuDelft: Ritsema van Eck prize for outstanding team Solar race;
• Op 15 juni 2000 werd Ockels de Gouden Generaal Snijders-Medaille toegekend voor zijn inzet van het wekken van belangstelling voor de ruimtevaart onder jongeren. Deze medaille is de hoogste lucht- en ruimtevaartonderscheiding die Nederland kent;
• In 2000 werd er een planetoïde naar Wubbo Ockels genoemd;
• In 2004 eindigde hij op nr. 75 in de verkiezing van ‘De grootste Nederlander’;
• Op 20 april 2009 krijgt Wubbo uit handen van minister C. Eurlings de RAI Mobiliteitsprijs;
• HP/Tijd geeft Wubbo in september 2010 zijn eigen glossy Tijdschrift.

Lidmaatschappen
Wubbo Ockels was lid van:

• de Amerikaanse Vereniging voor Natuurkunde;
• de Nederlandse Natuurkundige Vereniging Mensa;
• the Association Of Space explorers;
• de Associatie voor Europese Astronauten.

Overige
Tevens was Wubbo Ockels ambassadeur van de ‘Frisian Solar Challenge’, een race voor zonneboten langs de Friese Elfsteden.

Sinds 2009 was hij lid van het Comité van Aanbeveling van de stichting ‘Students in Free Enterprise’ Delft.